W obliczu dynamicznych zmian technologicznych, gospodarczych i społecznych, zadaniem edukacji nie jest już jedynie przekazywanie gotowej wiedzy, ale zapewnienie młodym ludziom zestawu kompetencji, które pozwolą im aktywnie uczestniczyć w życiu zawodowym i prywatnym. Według raportu Centrum Edukacji Obywatelskiej „Kompetencje przyszłości. Propozycja katalogu…” kluczowe kompetencje to kombinacja wiedzy, umiejętności i postaw.
1. Myślenie krytyczne i zdolność do rozwiązywania złożonych problemów
Coraz częściej wskazuje się, że jednym z najważniejszych atutów będzie umiejętność analizowania sytuacji, dostrzegania powiązań i wyciągania wniosków. W badaniu DELab UW podkreślono, że w świecie „ciągłej zmiany warunków” kluczowe stają się właśnie takie kompetencje.
2. Kompetencje cyfrowe i techniczne
Choć technologia nie jest jedynym czynnikiem, to jej rola w gospodarce i w funkcjonowaniu społecznym znacząco rośnie. Raport „Kompetencje przyszłości w czasach cyfrowej dysrupcji” wskazuje, że Polska wciąż ma wyzwania w zakresie rozwoju kompetencji cyfrowych uczniów — co może ograniczać ich możliwości zawodowe w przyszłości. Przykładowo: nawet intensywne korzystanie z narzędzi cyfrowych nie zawsze przekłada się na wysoką biegłość w ich używaniu.
3. Umiejętności społeczne i emocjonalne
W dobie automatyzacji i sztucznej inteligencji coraz więcej mówi się o tym, że kompetencje typowo ludzkie — jak empatia, współpraca, zarządzanie własnymi emocjami — staną się przewagą konkurencyjną. W raporcie firmy CERTES „Kompetencje przyszłości 2025” wskazano m.in. rozwój inteligencji emocjonalnej i umiejętność współpracy w zespołach wirtualnych jako kluczowe obszary.
4. Adaptacja do zmian i kreatywność
Zmiany technologiczne i rynkowe wymuszają od pracowników nie tylko nowe umiejętności, ale też gotowość do przekształceń. Raporty zwracają uwagę, że potrzebna jest elastyczność, zdolność uczenia się oraz tworzenia nowych rozwiązań.
5. Postawa obywatelska i odpowiedzialność
W kontekście coraz większej globalizacji, różnorodności społecznej i wyzwań takich jak zmiany klimatu — niezwykle ważna staje się świadomość społeczna i odpowiedzialność. Centrum Edukacji Obywatelskiej wskazuje, że kompetencje przyszłości obejmują także postawy umożliwiające aktywne uczestnictwo w społeczeństwie.
Jak instytucje edukacyjne (i nie tylko) mogą wspierać rozwój tych umiejętności?
-
Wprowadzanie projektów interdyscyplinarnych, problemowych — gdzie uczący się pracują nad realnymi wyzwaniami.
-
Wykorzystywanie technologii nie tylko jako narzędzia, ale środowiska uczenia się — choć jak pokazują dane, sama technologia bez wsparcia pedagogicznego nie wystarczy.
-
Kładzenie równorzędnego nacisku na umiejętności miękkie, społeczne i cyfrowe — systemy edukacyjne w Polsce zwracają już uwagę na te kierunki.
-
Rozwijanie kultury uczenia się przez całe życie — według DELab UW to jeden z aspektów, który będzie decydował o sukcesie
Edukacja nie powinna się ograniczać do przekazywania faktów i teorii, lecz przygotowywać młodych ludzi do życia w świecie, który nieustannie się przekształca. Najważniejsze staje się kształtowanie umiejętności myślenia, działania, współpracy i odpowiedzialności — takich, które pozwolą nie tylko na dostosowanie się, ale też aktywne kreowanie własnej przyszłości.
Centrum Edukacji Obywatelskiej (CEO), Kompetencje przyszłości. Propozycja katalogu kompetencji kluczowych, Warszawa 2023,
DELab Uniwersytet Warszawski, Kompetencje przyszłości. Jak je kształcić w dobie cyfrowej gospodarki?, raport badawczy, Warszawa 2022,
Digital Poland Foundation, Kompetencje przyszłości w czasach cyfrowej dysrupcji, raport 2024,
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), Rynek pracy, edukacja, kompetencje. Aktualne trendy i wyniki badań – sierpień 2025, Warszawa 2025,
CERTES Sp. z o.o., Kompetencje przyszłości 2025 – raport badawczy, Warszawa 2024,
Euroguidance Polska, Kompetencje cyfrowe uczniów w Polsce – stan i perspektywy, Warszawa 2023,
OECD, Trends Shaping Education 2025, Paryż 2025,
Ministerstwo Edukacji Narodowej, Strategia rozwoju kompetencji kluczowych w edukacji formalnej 2030, Warszawa 2024
Komentuj przez Facebooka