Dlaczego niektórzy ludzie uważają, że tylko walcząc, mogą cokolwiek osiągnąć, oczekując korzyści od razu, a inni kierują się zasadami, porządkiem, innymi słowy najważniejsza jest dla nich dyscyplina. Dlaczego jeszcze inni przyjmują postawę zdobywcy, nastawiają się na sukces, istotny jest dla nich wizerunek, status i dobra materialne? A co powiedzieć o tych, którzy, mając na swoim koncie wiele sukcesów, koncentrują się na dzieleniu swoją wiedzą, opiekują się innymi, dążąc do wyrównania warunków życiowych? Odpowiedzi na te pytania można znaleźć w koncepcji Spiral Dynamics opracowanej przez Dona Beck'a i Chrisa Cowan'a, wcześniej znanej również pod nazwą Poziomów Wartości Graves'a- stworzonej przez Clare W. Graves'a.
Clare W. Graves przeprowadził badania z różnymi ludźmi w wielu miejscach na Ziemi. Po wielu latach powracając do nich odkrył, że osoby te, co pewien czas aktualizują poziom świadomości, przechodząc do następnego etapu swojego życia. Uruchamiając wyższy poziom świadomości zabierają ze sobą wszystkie swoje doświadczenia z poprzednich poziomów, czując, rozumiejąc i doświadczając więcej. Poziomy Wartości Graves'a są źródłem wartości życiowych, takich jak: rodzina, bezpieczeństwo, uczciwość, wolność, pieniądze, którymi ludzie kierują się w swoim życiu. Owe wartości wpływają na wybory i motywację, na to, jakie działania podejmujemy i jak zarządzamy swoim czasem. Świat wokół nas nieustannie się zmienia, dlatego też zdolności adaptacyjne do panujących warunków stają się kluczowe. Mamy silną potrzebę dopasowywania swoich wartości i strategii myślenia w ten sposób, by funkcjonować najkorzystniej w otaczającym nas środowisku. Wiąże się to z potrzebą dostrzeżenia i zrozumienia większej ilości rzeczy. Opierając się na swoich badaniach Graves stworzył koncepcję Poziomów, która pozwala określić, na jakim etapie znajdują się i w jakim kierunku podążają jednostki a w konsekwencji całe organizacje, a nawet społeczeństwa.
Każdy człowiek ma doświadczenia wynikające z funkcjonowania na wcześniejszych poziomach aż do obecnego, na którym się aktualnie znajduje. Jednocześnie wszystkie inne poziomy wpływają na niego poprzez kulturę, innych ludzi, media, informacje, co daje szansę na aktywację kolejnego, wyższego poziomu. Każdy z nas funkcjonuje na wszystkich dotychczasowych poziomach, z tym, że jeden z poziomów w danym momencie dominuje. Nie można powiedzieć, że któryś z tych poziomów jest lepszy czy gorszy, kryterium jest efektywność konkretnego poziomu w danym środowisku. Teoretycznie jest możliwość przeskoczenia np. o dwa poziomy, ale ma to swoje minusy- nie posiądziemy cennej wiedzy i doświadczenia, jakie otrzymalibyśmy, funkcjonując na ominiętym etapie. Przepływ przez każdy poziom jest procesem naturalnym. Każdy z nich ma inną motywację, światopogląd, potrzeby, lingwistykę, zachowanie, wartości czy etykę, odmienne są również czynniki, które wpływają na wejście na kolejny poziom. Co więcej, w połączeniu z koncepcją Kena Vilbera (Modelem Czterech Ćwiartek), każdy poziom można opisać pod kątem cech biologicznych, psychologicznych, stanów politycznych, przetwarzania informacji, prawa, systemów ekonomicznych, środowiska, związków i powiązań kulturalnych, norm lub obyczajów. A jak wygląda struktura poziomów?
Pierwszym poziomem jest przetrwanie i doświadcza go każdy noworodek. Żyjąc w nim, korzystając z pomocy innych osób kieruje się pierwotnymi instynktami, potrzebuje przede wszystkim przeżyć – zaspokoić głód, pragnienie, znaleźć ciepłe miejsce, spełnić potrzeby fizjologiczne. Podobnie jak zwierzęta. Na poziomie tym funkcjonują także bezdomni, osoby starcze, po ciężkiej traumie, borykające się z ciężką chorobą, zażywające narkotyki. Na poziomie przetrwania ludzie czują potrzebę otaczania się ludźmi w bezpiecznym miejscu, by wspólnie przeżyć, co jest sygnałem do przejścia na wyższy poziom.
Osoba żyjąca w grupie, na poziomie klanu to osoba, która będzie dbać o swoją rodzinę podtrzymując gatunek. W porównaniu do wcześniejszego poziomu, na jakim się znajdowała nie jest już tak bezbronna. W swoim życiu kieruje się nakazami osób starszych, najczęściej własnych przodków. Jest posłuszna swojemu klanowi – rodzinie i zwyczajom. Na tym poziomie pojawia się myślenie magiczne, wiara w talizmany, rytuały, święte miejsca. Jeśli dostrzeżesz ludzi wierzących w magiczne tradycje rodzinne, aniołów stróżów, przesądy lub spotkasz członka drużyny sportowej, firmy czy gangu to najprawdopodobniej funkcjonuje on na poziomie klanu. Bunt oznacza osiągnięcie kolejnego, trzeciego poziomu – Wojownika.
Wojownik broni się przed dominacją innych, od razu zaspokaja swoje własne impulsy i zmysły, sprawiając sobie przyjemność. Robi to, co mu się podoba, kiedy i gdzie mu się podoba, nie zważa na nic, bo nie jest ograniczony przez konsekwencje. Utożsamia świat z dżunglą, pełną drapieżców i niebezpieczeństw. Chce dominować, być szanowany, wszystko kontrolować. Na tym poziomie znajdują się zbuntowani nastolatkowie, osoby manipulujące innymi lub biorące udział w „wyścigu szczurów”. Zmęczenie nieustanną walką, powoduje, że Wojownik zaczyna przestrzegać zasad, co jest początkiem wejścia na kolejny poziom- Systemu.
Osoba na tym poziomie sądzi, że życie jesy sensowne, ma swój kierunek i z góry określony cel. Wierzy w boskie plany i przeznaczenie. Świetnie funkcjonuje w porządku hierarchicznym, jest uległa wobec autorytetów, wprowadza porządek do swojego życia, bo według niej takie działania zapewnią jej w przyszłości nagrodę (np. w niebie). Dobrze odnajduje się w świecie reguł i zasad, które zna, potrzebuje wszelkich życiowych wskazówek i kodeksów postępowania. W pierwszym szeregu potrzeb takiej osoby znajduje się założenie rodziny, stabilność, bezpieczna praca. Ludzi na tym poziomie spotkasz w Kościele, partiach prawicowych, wojsku, firmie. Zawsze jednak z jakiejś grupy zacznie wybijać się Lider- soba na kolejnym, piątym poziomie.
Lider jest przedsiębiorczy, nie czeka na rozwój wydarzeń tylko bierze sprawy w swoje ręce, nastawiony jest na sukces. Kieruje się własnym dobrem, tak aby zwyciężyć. Poszukuje nowych, lepszych rozwiązań, technologii, strategii działania, wierzy, że rozwój i zmiana są ze sobą nierozerwalnie połączone. Posługuje się słowami takimi jak: sukces, cel, niezależność. Szuka dostatniego życia, uczy się metodą prób i błędów. Liderzy wyróżniają się kreatywnością, elastycznością w myśleniu i działaniu, umieją zarządzać innymi ludźmi. Takie osoby znajdziesz w każdej firmie, wśród dyrektorów, managerów, przedsiębiorców. W polityce przykładem jest lewica (poziom lidera i grupy). Liderzy po pewnym czasie, gonitwie za dobrobytem, celami i osiągnięciami chcą dzielić się swoją wiedzą z innymi, wchodząc na wyższy poziom- Grupy.
Ludzie, którzy żyją na tym poziomie dzielą się z innymi swoim doświadczeniem i życiową mądrością. Chcą wspierać innych w ich działaniach, budować skuteczne systemy pozwalające sprawnie opiekować się tymi, którzy potrzebują pomocy. Motywują innych, aby zerwali z chciwością i dogmatami, promują jedność i wspólnotowość. Na poziomie Grupy następuje odnowa duchowości, zagłębiania się w swoje własne życie wewnętrzne i innych. Osoby będące na tym poziomie zakładają fundacje lub organizacje charytatywne, stają się mentorami dla innych.
Wyższy poziom – Wolna Jednostka jest etapem aktualnie niedostępnym dla większości ludzi. Na tym poziomie funkcjonowali m.in. prorocy, Jezus czy Budda.
Koncepcję Spiral Dynamics, znając cechy charakterystyczne każdego poziomu i biorąc pod uwagę pułapki i zalety każdego z nich można wykorzystać indywidualnie, w organizacjach, partiach politycznych czy w korporacjach.
Komentuj przez Facebooka